Ku pełni mądrości. Społeczno-formacyjne implikacje w myśli Jana XXIII

Człowiek dąży do osiągnięcia mądrości. Jest ona dobrem, które jest zawsze pożądane przez osobę ludzką. Każdy chce mądrze żyć i postępować, podejmując właściwe decyzje, które skutkują oczekiwanymi rezultatami. Mądrość jest rozeznaniem praktycznym, konkretnym i zdolnością do takiego działania, które przynosi dobro oraz pomnaża je zarówno na poziomie indywidualnym, jak i ogólnym.

Ludzka mądrość jest niepełna. Prawdziwą i pełną posiada jedynie Bóg: Cała mądrość od Boga pochodzi, jest z Nim na wieki (Syr 1,1). On sam jest też dawcą mądrości. Poucza ludzi, jak mają żyć (zob. Pwt 4,6). Objawił się w pełni w Chrystusie Jezusie, który stał się dla nas mądrością od Boga (1 Kor 1,30a). On jest Słowem, w którym Ojciec wypowiada całą swoją mądrość. Bóg uczy nas jej przez wydarzenie śmierci Jezusa na krzyżu. Burzy ono mniemanie człowieka o samowystarczalności, pozwalając rozpoznać jego całkowitą zależność od Boga oraz potrzebę życia zgodnie z Jego wolą. Moc bowiem w słabości się doskonali (2 Kor 12,9b) i tak jesteśmy prowadzeni ku mądrości, której uczy Jezus, oddając własne życie.

Dążenie do niej zatem to sztuka życia prowadzącego do pełnego zrealizowania siebie jako człowieka jako indywidualny byt, ale i w relacjach społecznych. Potrzebuje on do tego pouczenia, zachęty i w ten właśnie obszar wpisuje się nauczanie Jana XXIII. Jego pontyfikat jest już odległy w czasie, podejmował on jednak zagadnienia, które są aktualne i ważne również współcześnie. Myśl społeczno-formacyjna tego papieża zawarta jest przede wszystkim w najważniejszych dokumentach jego pontyfikatu, jakimi są encykliki i adhortacje apostolskie. Podejmuje w nich trudne problemy społeczne, po czym wskazuje ich rozwiązania, odwołując się do mądrości Bożej, oraz zachęca do odważnego działania w oparciu o pełne zaufanie Chrystusowi.

Jan XXIII napisał podczas swojego pontyfikatu osiem encyklik i trzy adhortacje apostolskie. W kolejności chronologicznej są to:

1. Adhortacja apostolska A quarantacinque anni (21 kwietnia 1959 r.);

2. Encyklika Ad Petri Cathedram (29 czerwca 1959 r.);

3. Encyklika Sacerdotii nostri primordia (1 sierpnia 1959 r.);

4. Encyklika Grata recordatio (26 września 1959 r.);

5. Encyklika Princeps pastorum (28 listopada 1959 r.);

6. Encyklika Mater et Magistra (15 maja 1961 r.);

7. Encyklika Aeterna Dei sapientia (11 listopada 1961 r.);

8. Adhortacja apostolska Sacrae laudis (6 stycznia 1962 r.);

9. Encyklika Paenitentiam agere (1 lipca 1962 r.);

10. Encyklika Pacem in terris (11 kwietnia 1963 r.);

11. Adhortacja apostolska Novem per dies (20 maja 1963 r.).

Prawda, jedność i pokój, o których mowa w tych dokumentach, to cele programowe tego pontyfikatu (APC), podobnie jak kwestie ówczesnych przemian społecznych i problemów ekonomicznych (MM), pokoju wśród narodów (PT), a także stanu kapłańskiego (SNP), jedności Kościoła (ADS), potrzeby pokuty (PA), wezwania do modlitwy różańcowej (GR) oraz pracy misyjnej (PP). Adhortacje apostolskie natomiast dotyczą: pamięci św. Piusa X (A quarantacinque anni), modlitw kapłańskich w intencji Soboru Watykańskiego II (Sacrae laudis) oraz nowenny przed uroczystością Zesłania Ducha Świętego, sprawowanej w intencji pomyślnego ​​kontynuowania prac soborowych (Novem per dies).

Jeśli chodzi o opracowania dotyczące wskazanych dokumentów papieskich, to jest ich niewiele. Spośród istniejących można wyróżnić opracowania tematyczne: S. Bartnickiego o wiarygodności chrześcijaństwa, A.S. Tomaszewskiego na temat kwestii społecznej czy J. Burkata o pokoju. Nie wyczerpują one podejmowanych zagadnień. Wciąż brakuje całościowego zebrania tematyki dotyczącej dążenia człowieka do osiągnięcia pełni mądrości w perspektywie społeczno-formacyjnych wskazań w myśli Jana XXIII i obejmującego najważniejsze dokumenty jego pontyfikatu. Niniejsza książka może być przyczynkiem do wypełnienia tego braku.

Jej celem jest ukazanie przesłania o charakterze społeczno-formacyjnym zawartego w encyklikach i adhortacjach apostolskich Jana XXIII oraz konkretnych wskazań dotyczących wzrastania ku pełni mądrości. Idee tego papieża mają za zadanie pobudzenie do pogłębionej refleksji nad ludzkim życiem, jego znaczeniem w teleologicznym kontekście integralnego rozwoju. Dążenie ku pełni mądrości, jak ją rozumie doktryna chrześcijańska, ukazane w przesłaniu Jana XXIII prowadzi nie tylko do rozwoju osobowościowego, ale również, w kontekście wzrastania świadomości religijnej, do budowania ładu społecznego opartego na wartościach duchowych i etyczno-moralnych / Dariusz Adamczyk