Summa teologii, I, q. 75-119

Summa teologii, I, q. 75–119 jest kontynuacją rozważań Świętego Tomasza z Akwinu o dziele stworzenia i dzieli się na dwie części. Pierwsza z nich poświęcona jest człowiekowi (q. 75–102), druga – Bożym rządom nad światem (q. 103–119).

Część antropologiczna zawiera bardziej filozoficzne rozważania o naturze ludzkiej (q. 75–89) oraz teologiczne zagadnienia związane ze stworzeniem człowieka (q. 90–102). Opis natury ludzkiej porusza m.in. kwestie istoty duszy, jej władz oraz właściwych im działań.

Akwinata nie omawia tu całej antropologii, gdyż jej część, zwłaszcza dotycząca uczuć, znajduje się w dalszej części dzieła. Pisząc o stworzeniu człowieka św. Tomasz zastanawia się nad jego biblijnymi opisami, a szczególnie nad pierwotnym stanem sprawiedliwości, w którym człowiek się znajdował. Wśród tych antropologicznych rozważań znajdziemy m.in. teorię poznania przez abstrakcję, a także fragmenty o wolności człowieka:

Człowiek ma wolny osąd, inaczej na darmo byłyby rady, zachęty, przykazania, zakazy, nagrody i kary. Aby się o tym przekonać, trzeba rozważyć, że niektóre rzeczy działają bez wydania sądu – na przykład kamień porusza się w dół i podobnie wszystkie rzeczy, którym brak poznania. Niektóre zaś działają na podstawie wydania sądu, ale nie wolnego – na przykład zwierzęta bezrozumne. Owca, widząc wilka, sądzi bowiem sądem naturalnym, a nie wolnym, że trzeba od niego uciekać, ponieważ sądzi nie na podstawie zestawiania, ale na podstawie naturalnego instynktu. I podobnie jest z jakimkolwiek sądem w zwierzętach bezrozumnych. Lecz człowiek działa na podstawie sądu, bo dzięki władzy poznawczej wydaje sąd, że czegoś należy unikać lub do czegoś należy dążyć (q. 83, a. 1).

Część tomu, traktująca o Bożych rządach nad światem, zajmuje się sposobem, w jaki Bóg zachowuje stworzenie w istnieniu oraz prowadzi je poprzez swoją opatrzność do celu. Czyni to sam lub za pośrednictwem przyczyn wtórych (jak aniołowie i ludzie). Akwinata zaznacza przy tym realną autonomię stworzenia, a jednocześnie jego zależność od Boga. Kwestie te kończą pierwszą z części Summy.

Summa teologii św. Tomasza z Akwinu, znana też jako Suma teologiczna, to jego najważniejsze i najsłynniejsze dzieło. Pracował nad nim przez siedem ostatnich lat życia. Należy ono do klasyki filozofii i teologii, a jednocześnie jest jednym z najbardziej wpływowych tekstów w kulturze Zachodu. Tom ukazał się w serii „Dzieła wszystkie Tomasza z Akwinu”.

O serii:

Dzieła św. Tomasza, zebrane w ramach 70-tomowej serii „Dzieła wszystkie Tomasza z Akwinu”, należą do europejskiego i światowego kanonu intelektualnego i stanowią ważną inspirację do pogłębionych intelektualnych poszukiwań. Tomaszowe dzieło, w zależności od tłumaczenia, liczy od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy stron. Do jego spuścizny odwołują się nie tylko katolicy, lecz również chrześcijanie innych wyznań, a także niewierzący specjaliści rozmaitych nauk humanistycznych, w tym ekonomiści i politycy.

Serię opracowują: Fundacja Pro Futuro Theologiae, Instytut Tomistyczny i Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów W drodze. W projekcie bierze udział wielu wybitnych tłumaczy oraz badaczy twórczości św. Tomasza z Akwinu.

Projekt wydania serii „Dzieła wszystkie Tomasza z Akwinu” został objęty honorowym patronatem Ministra Edukacji i Nauki.